The Introduction to the Pentateuch in Kuki

Bu-5 gopkhom (Pentateuch)

1. Pentateuch Min (The Name of the Pentateuch)

Pentateuch kiti min hi Greek mite pao ahin, “Bu-5 gopkhom” tina ahi. Bible sunga bu masa langa Semtilbu (Genesis), Potdohbu (Exodus), Thempu Dan (Leviticus), Minbu (Numbers), leh Danbu 2na (Deuteronomy) ho kiseina ahiye.

Hebrew ten hiche bu-5 kigom khom hi Torah atiuvin, apao chang in alam doh chu “dan thu ho ahi lou leh kihilna ho” tina ahi. Hiche bu ho hi “Mose Lekhabu bu-5” tin jong aki min vo-e.

2. Pentateuch hi Bible Pumpi Bulpi (Foundation)

Mose Lekhabu bu-5 ho hi Bible kipatna ahibang in, Bible pumpi adia jong abulpi ahiye. Hiche Bu-5 ho hin Pathen in van le leiset leh asung um jouse asem louna ajeh le, thusim soh jouse chule hiho jouse chu Jesu Christa chung’a ahung gui lhun thu aphon doh cheh u ahi. Pathen natoh thudol ho jouse hi Bible bu dang dang hon hiche Lekha bu-5 sung’a kon’a alah son cheh ahi.

Vanoi khang masalai mi te hon panthen tampi (Polytheism) um in ana tahsan uve. Hiche pathen ho chu anu le pa um tia ana satahsan u ahi. Thil iya kaihi hiche pathen anu le apa ho kisuhto jeh’a kona hung umdoh tia ana tansan u ahi. Semtilbu (Genesis) bu in aseipen chu Thil-i-ya kai hi Pathen Khatseh’a (Monotheism) konbouva hung tin aseiye.

Tulai khanga, gam khang tou langa cheng, leiset chihna sang nei (atheist) hon Pathen Khat seh um hi atahsan lel tauve. Ama ho chihna’a akhol doh u chu kho hun kikhel dan chule thilsoh ho hi ama le ama’a soh’a agel jeng u ahi. Semtilbu ho hin Thil-i-yakai chunga vaihom a-umdol tulai khang’a leiset chihna nei ho ahil in ahi.

3. Pathen Doitup (God’s Divine Purposes)

Lekhabu-5 hin Pathen in mihem nu le pa asem lo-na ajeh leh Edan hon sung’a akoi thu aseiye. Pathen thu pelkeh jeh’a mihem teni chonsetna (sin) ahung chuh thu akiseiye. Ahin hiche chonsetna chun Pathen doitup chu anan jou chom poi.

Pathen in Abraham akou kit in, achi lhah ho phatthei aboh’a, gam le leiset jong apeh’a, chule minam len a asoh sah kit dia tohgon ahin nei kit ahi. Hiche kitepna ho hung guilhun thu hi Lekhabu-5 anu nung lam’a akiseiye.

Lekhabu-5 hin Pathen hina leh Ama deidana hinkho man ding dol asei uve. Pathen phatna leh A-chon phatna thu jong akiseiye. Pathen in, A-ma chonphatna lim le mel’a bang’a mihem te ahin sem thu, mihem hinkho dia akhoh sahdan, a-neh a-chah ding chan’a agon peh’a chule achin tup thu jong akiseiye.

Pathen in mihem tie dia avatsachan akhohsah a apeh ahin, alam khat’a mihemte lama kon-a a-jui diu dan jong apen ahi. Hiho chu ahi leh chonphatn’a hinkho aman diu, Choldoni kho anit diu chule jonthan leh guhchat abol lou diu ahi.

Mihem ten Pathen deina dan ajui lou jeh un, Pathen in mihem te chonsetna chu tuisang let (flood) in asutheng kit tan ahi (Genesis 6-9). Chujou vin, mihem ten Pathen sang in, sa-na’a kisem bongnou lim (golden calf) ahin hou kit uvin, Pathen lung hanna chu mihem konkhat chung’a achukit in ahi (Exodus 32). Hiho chun Pathen deina, ‘chonphatna’ chu asuh bu-lhit lou ahi tai.

Leave a Reply

You can use these HTML tags

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>