Nalung tha-nopna khansah jing in

NALUNG THA-NOPNA KHANSAH JING IN!

Thu Ma-pat

Mihem hinkho hi lungthanop na leh lhung lhah na aphat aphata um jing ahi. I thanop nitah jong aum in, ilhahdai nitah jong aum thei je. I ngaito ho ingaito banguva ahung um leh ikipah un, ahin ingaito bang louva thil ahungso teng leh ilungu alha dai deh in, tasah tong kha leu vin ium doh ji un ahi. Chule mitam tah hinkho a hahsa isah pen u chu achesa thu ho gel jing hi ahi. Achesa thusoh akona kisemthahna jong umkhan te. Ahin kisemthah nasang in lunglhahsam na atamjo in ahi.

Idoitup iphah louna ajehpi pen chu ahi leh idoituplhun tei na dinga hataha kikatdoh na nei lou hi ahi. Idoitup lhunthei na dinga thilchomchoma kon kikangse doh ding angai je. Thanopna jouse hi eima a dinga khantouna jong hilou maithei ahi. Itha nop na chu eidinga khantou na hi ding hi nam ti jong giltaha gel angai kit e. Nahinkho a nato hochunga vangse na kisah lheh na jong um in te. Hibanga chu midang vangse tamtah um ahi. Ahinkhova vangset na chomchom ato vang uva, alungthao nopsah jing a, lungtup molso tei tam tah jong aum e. Ama ho hinkhoa kon a jong kisem thah thei ahi. Khantouna dinga thanopkhansah jing angai je. Hiche thutohkilhon a, Dr. John C. Maxwell lekhabu “The Success Journey” sunga ka hin-le-doh ahi.

Lekhasunpa Thumakai

“Khantouna hi neilegou, munlejang leh thahat na a kite ahipoi” tin thusimsunthem tah H. G. Wells in anasei je. Khantou tena ding pen chu ahi leh “ipidinmun a ina um a, tua ipi dinmun ihung phah em” ti ahin hiche teni kikah a kon in khantouna akite thei in ahi. I-lunggel u leh ithanopna lamuva khantou jing ding angai je.

I khantounom nao hi Pathen thilpeh khat ahi tia jong sei thei ahi. Itoh itham u chu ei ho dinga thilpeh ichan u khat ahi. Alam khat a seiding in, ilungthanop nao hi eiho dinga khantoumo na tah khat jong hi mai thei ahi.

Lungthanop na hi teptena beiya kinei cheh ahin, ahivang in milhomcha bouvin hiche chu amolso doh thei ye.  Ipi jeh pen hin tem? Ajeh chu thiljouse akibol thei poi, ahin bol thei thilkhat vang aum tei je. Mitin in ama bolding a hinkho a, akigon cheh e. Ahin hiche abolding got tohmosol doh theina ding a kikat (sacrifice) dohna anei pouve. Gamtin abol un, ima khat cha jong abol doh ta pouve. Hiche dinmun hi nahetchet leh aban a na bol ding anoiya bang in aum in hia chun kikhel na thei aum e.

1.  Doituppipen chunga lunglut in

Doi tuppipen khat chu lunggel dan chomchom a doi ngai ahi poi. Doitup lhun thei na ding a hi idoitup na chunga lunggel umsahjing ding hi ahi. Na lunggel na leh doitup chesah na ding na hatchet teng leh hiche doitup lhun na dinga chu ipi pi a kon a na kikangse ding ti jong na gel lhuh kit ngai ahi. Hiche hi thupi tah ahi. Kikahdohna um louvin lungtup molso na aum thei poi je. Hiche lungtup molso na ding a lungthanopna umsah jing ding leh doitup supel theiho a kona ki kang se jing ding hi thupi tah ahi. Thil lhom cha na tohdoh nom leh kikahdoh na hanei ngai lou, thillentah na tohdoh nom leh nasataha na kikah doh ngai ding ahi.

2.  Nakhantouna chunga banjom in lunglut jing in

Wal-Mart stores (thiljohnalentah) a panmunlen nei David D. Glass chu “koi na ja pen em” tin ana dong un ahi. Aman adon but na a Wal-Mart hinphut doh Sam Walton ati. Aman amelchihdoh khat chu “kahettil a pat, ahinkho sunga khan touna anei belouna nikho aum poi ati.” (Niseh in khantouna khat anei teije).

Khantoube na dinga kikatdoh hi lungtup molso na dinga akil (chabi) khat ahi.  Niseha hi themthema khang tou be jing thei ahi. Jani sanga tunia hi nakhantou bethei ahi. Tua nadinmun sanga mailama naphah ding dinmun chu thupi jo nalai ahi.

3.  Achesa sumil tan

Van Nuys, California pastor a pang kaloi pa Jack Hayford sei na a, “Achesa hi athisa thuahin, ichan thei kit u thil ahi poi. Ache sa thu i-nung gel gel hin mailam khankho dinga khantouna ima ei pehthei pouve” ati. Mi tamtahin ache saphat a thu hogel nan lungthim le phat tamtah amangun vangset um tahkhat ahi. Hiche achesa thu gel jing chun ima phatchom na leh khantou na ei lhut pouve.

Thangcha Nilhah Thuso “Saturday Evening Post” a Cyrus Curtis kiti pa chondan hi ka dei lheh e. Anatoh na muna (office) mutheiya lekha chang asut chu ahi leh “Jani chu janlhah a kichai ahi tai” ti ahi.  Hiche lekha hi ama le ama kitil na jong ahin, atohkhompi te ho lungthim til na khat jong ahi. Ache sa chu akichai ahitan, nunggel kit louva mailam no jing ding ahi tia kitil na a mijouse mutheiya atah ahi.

Nahinkho a nabol khel leh natohkhel tam tah um khan te. Boinatam tah chunga hahsa taha nahin pal na ho jong um khan te. Tua na toh chu mano jing in. Ache sa thilho a kon in nalungtha nop na ho lhaso lou jen in. Midangdang hon jong hasat na ho iti ti ahin pal gal kai u ti jong ama ho hinkho a kon a thana kilahthei ahi.

Booker T. Washington hi sohjat (mivom)a hungpeng ahin, mikang ho laha lhathei lou ana hi. Ahin athanopna chu alungsungah ana lhasopoi. Tuskee Institute (Them jilsangna mun khat) leh Mivomho a dinga sumkolveina khat (National Black Business League) anaphutdoh in ahi. Khantou lolhinna hi panmun (position) a te-ding ahipon, mikhat in ahinkho a abolnomchu hahsa taha ahin tohdoh na chunga te ding ahi.

Helen Keller kiti nu hi lha 19 alhina amit ana cho-a, ana anangong ahi. Ahinmo na ho hahsa lheh jong leh anaponthon, Radcliffe College a them ana jil chai (graduate) ye. Lekha sunthem leh minthang tah khat ahung hidoh in, lekhahil (lecture) in ahung pang in, khomu lou ho laha thilbol thei pen khat ahungsoh e.

Franklin Delano Roosevelt hinkho vekit u te. Kum 39 alhin, kum 1921 chun thajung-zoi-natna (polio) ana neijin chatmo leh hingmon hinkho ana mang in ahi. Hiche natna chu ana thoh gim lheh e. Akai le bei jin lam ana jot thei poi. Atahsa ahinmo vang in alungdoi tup chu atang deh chom poi. Adammo kal kum 8 lhinjouvin America gam khopilen “New York” khopi a Leng (Governor) in ahung pang in, 1932 kum chun America (United States) gampum pia President in ahin lheng doh un ahi.

Hitabanga hahsat na tam tah leh hinmo na jala genthei thoh a, doitup molso doh tei mitam tah vet jui thei jong um in te. Nang ma tah  in nakihet pi jong um khan te. Ama ho hinkho a kon in tha lan. Achesa phatsunga ipitabang hasatna nahin to chu gelda tan. Ache sa a nalhahsam na lal na ho chu tua nalung thanop nan na gal kaisah tei ding ahi.

4.  Mailam Ma-non

Famer Yogi Berra a Basball Hall in, “Mailam (future) hi ache (past) sa phat tabang ahi poi” tin anasei in ahi. Achesa phata thilkibol ho chu bolthei ahi tapon, mailam a ibolnom ho bolthei na i nei un ahi. Hichebou chu ima no thei u um ahi. Nalungtha noptheina chu namailam a um jing ahi. Tuahi nakum, kum 8 jong hintin, kum 48 jong lhing khantin, kum 80 jong hikhan na-te. Kum lhom na kisah behseh em ahilou leh kum tam na kisah hi tam? Ahin nakhantou na ding um jing nalai ahi. Tuni a nadinmun sanga jingnikho a nadinmun pha jo thei nalai ahi. Spanish te thuchih khat a “koi hileh mailam velou chu nu khah jing ding ahi” ati un ahi.

Thukhum Khana (ale-doh-pa)

Khantou na hi mijousen aki dei cheh e. Ahin mijousen ideibang in akichang joupoi je. Ajeh pi pen chu ahi leh khantouna lung lhahsah thei “achesa thu” ho igel jing jeh u ahi. Achesa thua kon kihil na jong um khan te. Ahin atamjo a lung nat na leh lung khehna jeng bou ahi. Hiche lungnatna leh lungkhehna chun mailam a na doitup na lhun na ding a nakhantou nomna lung thim tha chu asu bei thei jin ahi.

Tahsa leh dammo veiset jal a doitup lhung joulou jong hi khan na te. Tahsa dammo vanga lunga doitup ho chu acham jing leh na bol doh thei tei na lampi um tei jin te. Athupi pen chu na lung thannop na khansah jing ding angai je. Nadoitup chu alet leh aneo dung jui ya na tha le jung na sen ngai ahi. Mikimkhat nalen tah tongnom a hiche chanphah na dinga nasataha kikat doh nom lou tam tah aum in a hi. Tekahna, anchang tang khat ikipoh nom leh hiche tangkhat chu pohjou na dinga thalejung sen tei ding ahi. Anchan tang khat ponom chun tinkhat pohna tha bou aman leh tang khat chu akipoh jou lou beh ding ahi.

Mailam a hi na bol nom ho na bol thei naphat um jing nalai ahi. Na lungthanop na beisahthei, achesa phata lhinlel na leh lhahsam na ho chu na suh mil ding aphai. Nadoi tup lhuntei na ding in nadoituna mun chu ve jing in lang hiche na mu-na lhuntei na ding in pontho le chun nadoitup na molso tei ding ahi.

Nehkholal (USA)

February 9, 2009

2 comments to Nalung tha-nopna khansah jing in

  • Hemkholal Lhungdim

    Na lekha hinjihdoh ho kana sim ji in phat chom pi na kanei in, midang hon jong a phat chom pi tei ding ka tahsan in ahi. Eimi ho lah a hin ki seiphat sang in ki sei set na ho hi atam in, hichun a vet sah chu malam ve hi lou vin nung lam ve mite ihi uve ti a tah lang in ahi. Mijouse hin i thei kham kham in eima cheh hi iti leh jan ni sang in tunikho leh phatna/khantouna nei jong kate tin ki ki kat doh thei cheh le igam sung u leh inam sung uva kikhel na tam pi hung umdoh tei in te ti kakinep na ahi. Pathen in thilpha na bol na ho a phat thei naboh hen chule na lung a thilpha nagel le na gon ho a ga so/molso na na peta hen.

Leave a Reply to Hemkholal Lhungdim Cancel reply

You can use these HTML tags

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>