Pakai Jesu Thuhil le Kukite Khankho

Pakai Jesu Thuhil le Kukite Khankho
Dr. H. Chongloi
(7th Aug. 2011)

Thubulkho

Kukite Chungchang

Kukite thusim umdan seiding hi thil hahsa tah khat ahi. Ajehchu Kuki mi ahi tia ana kihesa tampin Kuki min deilouvin, min chom chom akivo tan, amin mang hon thusim a, chule pao le ham a pansa a ahop sah nah nah vanga hidoh theilou dan in akilange. Hijongle alhangpia phabep gahmudoh thei nadia chomcha gah kikoi thah ahi.

Pakai Jesu Thuhil

Kitepna Thah a Pakai Jesu chung chang thu kisun ho isuh to le ama hi kum somthum tobang leiset hinkho ana manna, achaina kum thum sung hi thuhil le natoh na a ana nei hiding in aumme. Hiche kum thum sunga athuhil le anatoh ho cheng chu Kipana Thupha li (Matthew, Mark, Luke, John) sunga akimun, lekhathot ho le adanga kon in jong phabep akihetdoh be theiye. Kitepna Thah sunga kisunlou Pakai Jesu thuhil le natoh jong umteiyintin, hijongle akimu cheng se hi Christian tahsan lhongpi dinga lhingsetna simding ahi.

Kum thum sunga Pakai Jesu thuhil jouse hi acheng che leiya kipana thupha sun mi li ho hin aseijou loudiu jong tahsan aumme. Khat seilou adang khatnin asei (vetsahnan, Pakai Jesu pen thu Matthew le Luke in aseijin, Mark le John in aseipoi), thusoh khat jong lam chom jep jep a aseiyu aum kitne (vetsahnan, Pakai Jesun Jerusalem hou-in asuhtheng hi John seidan in anatoh kipat lam ahisah in, Matthew, Mark le Luke seidol in achaina lam joh ahi). Athilsoh kichai kum somthum jou lam a kisun ahijeh a akipel them khat khat umthei mong ahi. Hinla alhangpia hitobang thilsoh chu aum monge tivang kicheh tah in akihe theiye.

Chutia chu Pakai Jesu thuhil le natoh akisun doh cheng hi isuh to le amun le aphat in angai chat dung juiya anatoh le athuhil jouse doi le tup khatna akilhung lut sohkeiye. Athuhil le anatoh pumpi kan gomma pang, chule, doi le tup lhongpi hetdoh baina pen khat chu thilni aumme:

i) Lungthim pumpi, hinkho pumpi chule hettheina pumpi a Pathen ngailut ding,

ii) eima kingailut banga heng le kom ngailut ding (Matthew 22: 37-40; Luke 10: 25-28), hiteni hi ahi. Thupeh hiche tenia hi Danthu pumpi le Themgaote thuhil kingam soh kei ahi (Matthew 22: 40). Athuhil dang jouse chu hiche thuhil lhongpi teni a konna hi vetding ngaijinte.

Kukite Khankho

Kukite khankho thudol hi phatah a nung hetdoh kitna phachom ding tamtah aumme. Christian hunghi masa ho chun Christian hiteng Kuki chon le khan ijat ham paimang dingin ana kihil khauve. Kipana Thupha hinpolut lhumlam gam miho chon le khan chu kipana thupha lah a jao dana agelu tampi mudoh thei aumme. Vetsah thei pen khatchu Kuki Christian himasa pen hon tuhcha achelhah uva sam ahin kivo chomu chu ahi.

Tua akihechen chu, kipana thupha thua, ahiloule, Pakai Jesu nung juina dinga sam chom le sao to akimatna ima aumpoi. Amongin jong Pakai Jesu lim kimuna jouse a asam asaovin, anung juiding hon sam kivochom ding tichu hoija hung kipan ham? Thu hinpolut hon amaho chonna athosah u ahi akihedoh theitai.

Kukite jalhang hinkho hi khankho kiti in phatecha akan gom ahi. Akikan khomnao gui hi adang umjongle ni phatecha hetchet ngai aumme. Khatna chu, Upa-Naopa guija kikankhomna ahi. Insunga hung kipanna, phung bahkaiya kilhung lutna, phung khat le khat kikah a kijammat kitna, ajona le Kuki pumpi chu Upa khat noiya kikanmat sohkei thei ahi. Hiche Upa le Naopa kisamkai hetnadin naopan a-upa sating apejie. Tun akipe tolou, ijat umjongle abolding abollouvu, ahin, phatechan kipe mat sohkei leuhen ilahuva kingailutna det theiding ahi.

Anina a Kukite kankhom gui lhoutah chu Tucha-Becha-Sunggao kisamkaina gui ahi. Kuki mi khat chu hiche kikan khomna a hi jaoda theilou ahi. Aphat le amun dung juiya hiche holah a khat hi kihi tei tei ding ahi. Mun khatna tucha, mun chom khatna becha, achom khat kitna sunggao, kihikit ahi. Hitia chu khosung khatna cheng jouse chu hiche gui hin akan khom sohkeiya, a ongdoh beihel ahi. Abangle khosung akhokhel a khochom chom mi jong tucha-sunggao hin akankhom thei ahi.

Hicheho chung vuma, jol le gol, nulam-sangol, adang jong um nantin, chunga kisei teni gui hin avaldoh bei hel a eikankhom uva, hiche kikankhomna dungjuiya chon le khan ibolteng khankho kitho ahi. Hiche jalhang hinkho kikan khomnaa hi eima panmun dungjuiya hindan thodoh thei dingchu jalhang hinkho chamdel a chen khom theina ahin, hichu khankho ahi. Tucha’n a tuchatna insunga amopohna akhang akhanga hung kijuipeh chonna aumme.

Becha mopohna, sunggao, mopohna jong chutiman aum cheh e. U-pa’n Naopa te chunga atohdingle aseiding kitoh dol, Naopan a U-pa to kikah a abolding, sunggaovin tucha in a atohding le aseidingdol, hitia chu eima mopohna dol cheh chu kigel khoh cheh ahi. Akisundoh chon na ding danbu aumpon, ahin, akhang khanga chena lhongpi chu hung kipo galkai peh ahi.

Hijeh a chu khang thah hon hetchet lou aum khah le kum upa ho akidoh jiuva, amaho chonna le thuseidan akimel chih a kilason son ahi. Chutia tomngai tah a khankho atho jeh un gollui pu le pa te jalhang hinkho a kingailutna, kitahna aumin, cham le lungmongin anakhosa theijuve.

Hiche khankho kisei hi Kuki ho khat le khat kah thu seh ahipon, Kuki mikhat chu midangto akisamkai na a khankho athoding jong ajaove.Chuche chungvuma Pathen thilsem ho ganhing ju le va, thing le go, sa le nga, ahingthei ahingtheilou, thilsem namkim, achen khompi ho toh kikah a khankho athoding jong ajaove.

Achaina keiya chu asempa mutheilou, thiljouse hesoh, musoh, jasoh, Chung Pathen masanga hinkho dih aman dingchu khankho kitho lona pipen tah ahi. Hijeh chun hiche khankho hin hou le beh thu, jalhang hinkho thu, inchen khosah thu, abon in ahop soh keiye.

Pakai Jesu Thuhil le Kukite Khankho

Kukite chonna kibol jouse chu khankho aumdoh theina dinga kibol ahi tithei ahi. Penni kho a thil kibol ho, hinkho sunga aphat bih neiya kibol ho sa-ai, chang-ai, dammo veiset nikho a kilhaina kisem, loulho thingpoh thua kilhaina kisem, thini manni a thil kibol ho, adang jouse jong khankho umdoh theina dinga kibol jeng ahi. Hiche chonna ho hi akhang khanga ahung kitol teng abul a akibol lona ho kisumil a mihem gitlouna le papset hamkhat jeh a khankho to kikal a chonna hung umdoh jong aumtheiye. Vetsahna khat le ni pehthei hinte.

i) Man le Mol: Kukite chonna khatna akibol tei chu numei ajinei teng akipui ten aman akhum ding ahi. Phung chom chom in numei man chom jep jep in alai. Abang sel 7, abang sel 10, abang sel 30 geiya seiloi aumme. Hiche man kituh hi tucha le nupa kikah a kingailutna gui akijan doh theiya, ama dinmun dungjuiya thusei lasah chule hinkhomna aumthei nading pipen ahi. Ijem tia thukehna aum khah jongle kiseh gim theina ding jong ahope.

Alhangpia kidoi chu mi chanu kilah ten thupha achoiya kisunem dingdol ahin, hitobang chu ahin bol u le chanu peding ten ngailutna a bolthei chan abolkit ahi. Chutia ngailutna aum doh theile poh jangkhai tah a thu kisei lha thei ahi. Chuti lou chun ki engset tona ahung umdoh khah le hiche chonna hi man chah a kisuh gimna a jong manthei ahi thouve. Achuti le chonna chu aset aphat amangho chunga kingam jo in aki lange.

ii) Longman: Kuki mi khat chu ahina dingdol ahijouva, chule thi pha a athi le apute akitoh pen khat chun a longman selkhat akilah thei ahi. A thi ten jong baotam louva apeh ding ahi. Chonna ho lah a datmo um khat, midangin jong abol kihelou thil khat ahi. Thi to mantoh sel khat leo kit ding chu poh hahsa tah khat in akilange. Ahin pu le pa ten chuti’n anagel pouve. Longman neding ten ahung seilou uleh alung hang jouve.

Konna bei kahim? Mihem hina lhinglou kahim? Ngailutna nei neilouvu ham? ti ho hi ageldannu ahi. Hijeh a chu mi puten thini le sakeng akhaiyu va tute lhamonna dinga ankong aluiya, kami kasa nahiuvin, tia abol a, mi tuten jong hitobang kibol chu lungsetna lhingsetna alah a lungmon na le kitilkhouna a asan ahi.

Hinla chunga kiseisa bangchun chang phatchomna na le kingailut jeh a longman del jong aumdapoi. Chule tute jong neilou chagat thilchom ahin, pute dia sumsel a jong aum thouve. Hitobang ding ho a chu hiche chonna hi khankho thona hilouva kidouna joh sohthei ahi.

Hiti ho jeh hin Christian himasa pu le pa te chun Christian ahung hiu chun hitobang chonna tampi hi kipana thupha Pakai Jesu thuhil to kitoh lou dingin agel un ana paidoh uve. Hinla chonna ho jouse chu khankho thodohna dinga kibol a, achaina keiya jalhang hinkho a ngailutna aum doh a cham le lungmonga chen khom theina ding joh anahi.

Amang khel loi ana um jongle chonna akibol lona mugil chu ivet le Pakai Jesun Pathen lenggam thu asei, asunga mihem ho hinkhom ding thu ahil to akikal poi. Jalhang hinkho cham le lungmonga chen theina, kingailut umdoh theina chu moh a soh doh ahipon, mi khat cheh in atoh dingdol phatecha atoh teng soh doh thei ahi, tichu Pakai Jesu thuhil a jong mudoh thei ahi.

Thukhumkha

Pakai Jesu thuhil ho banneicha isuhtole Kukite pu le pa khankho bol thu to suitoh thei ahi. Chutia chu akibol thei teng Kipana Thupha itiu Pakai Jesu thuhil hi gamdang miho chonna gaki la a kitho hitalouva Pathen in vannoi mihem jouse ama lungdeiya ahindiu adei thu pu le pa te anahetsah, adeh a Pathen mihem hungsoh a Pakai Jesu a hiche hindan ahung thodoh ahichu imudoh theidiu ahi.

Vannoiya chitin namtin Pathen sem ihiuvin, chonna inei hou jong aman eipeh u lung thim a konna kineidoh ahi, hinla mihem hina a akisukhel jouse chu Pakai Jesu thuhil a pansa a semphat thei ahi. Chutia Pathen in eipeh u chonna chu kipana thupha toh isuitoh tengu nam khat hina lhingsetna Pathen lenggam hindan itho theidiu ahi.

Source:http://www.thegosem.com/articles/article-category/worship-box.html?start=18

Leave a Reply

You can use these HTML tags

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>