HOUBUNG UMDOL
Thupatna
Mitam pin Chrisitan hou na a kiloikhomna a min chomchom aki bu in ahi. Hiche lah a Chrisitian te pum khat hi na vetsahmasat pen thei chu “Christian church” kiti min hi ahi. Houbung sunga um i hi tah u leh 1. Houbung doitup ipihiya, 2. ipi atoh ding chule, 3. iti kilamkaiya atoh ding ham ti hi hetchet angai je. Hiche ho ihetchet lou leh boi na aum kha ji e. Chule mi tampi ka houbung u aboi je ati jiuvin, adihtah a sei dinga chu a houbung u boi hi louvin, houbung sunga akilamkai nao boi joh ahi ji e. Hobung sunga lamkaiya pang ho leh houbung lamkaiya pang dia ki katdoh hon anoiya houbung umdol thu hi phate cha sim a jui toh angai je.
1. HOUBUNG MIN
Christian te kikpunkhomna ding min hi Gamsungvaipo ho leh Christiante hetdana, i-chenna leh i-aumnao mun nunga “Christian Church†ti ahi jeng e. Christian Church tia kiminvo jeng louva mihem dei chom chom min ho a kiminvo na hin Christian te din tahsan, lungthim leh kipunkhomna asu khenin, chule atahsan til ho din lungboi na leh kipal na ason, chubana Solkar ho a din jong lung nohphah na ahin, athum gela ding in boi-na ahi.
Houbung semtoh chepi “Christian Church†in kiloikhomna min hi: 1. Khomun ahilouleh vengmin kiputsaha chujouva 2. “Christian Church†min hi kipu ahi. Hilchetna: Tamu Christian Church, Khampat  Christian Church, Joljam Christian Church, New Canaan Christian Church, Yangon Christian Church, ti ho ahi.
1.1. Missionary ho hin poh lut kivaipohna
Christian missionary Myanmar leh India gamsunga hung lhung ho hi atam jo Lhumlamgam a kon ngen ahiuve. Lhumlam gamkai ya Christian houbung hon sorkal kivai pohna hi houbung kivaipohna a aman u ahi. Ama ho sorkal hopsunga um Christian hon ama ho sorkal kivaipohna bang a houbung akivaipoh u chun boi na aso dohsah behseh pon, ahin hiche sorkal kivaipoh dung juia houbung kivaipoh dan chu gamdang leh sorkal dang khut noiya ahung ki man got teng hi hithei lou ahi.
1.2. Solam leh lhumlam mite kibah lou dan
Chule lhumlam leh solam mite ho lungput leh hinkho mandan hin jong houbung kivaipoh dan atong khan ahi. Lhumlam gam mite ho hin changlen (individualism) adeiyun, solam a cheng mite ho hin chenkhom (collectivism) akidei jin ahi. Changlen dei ho leh che pi ho hi insung mikhat le khat jong ki kom to lou, munkhat a umkhom jong ngai asah pouve. Nulepa leh chate ho jong ama ho dei bang cheh uva um jeng u ahi.
Chenkhom dei ho hin insung mite khat leh khat niseh tabong a kikom to jing ding, munkhat ahilou leh khokhat a um khom ding akhohsah uve. Nulepa leh chate koima ama deiya um lou, iyakai kihou lima tohkhom ding ti aki tup tan in ahi.
Changlen dei lhumlam gam a mite adeha Christian te ho chun adei dei aki hou u ahi. Houbeiya moh um jong tampi aumuve. Christian hou khat sunga um ho jong chun ama ho deibang cheh pawl chom chom sunga aum uvin ahi.
1.3. Min chomchom hi machalmona
Solamgama cheng mite adeha Kuki chate ho hi haosa upa vaihomna noiya ana cheng ihiuvin, eima deideiya kichon thei lou ana hi. Changlen dei lhumlam gam ho dia houbung min chom chomput chu ama ho din chutitah in boina ahipon, chenkhom dei solamgam adeh a Kuki Christian ten houbung min chom chom pu ho lamkaina noiya ina um jeh un tahsa leh lhagao lam a ei chal mo sah un ahi.
Houbung min chomchom ei hin putsah u missionary ho jong aum tapouvin, tun Kuki Christian te eima le eima kilamkai na ahitan, kikhenna ho chu hetdoha kipum khat na thei thei hola pan khom angaitai. Hiche laha ama sa pen a Kuki Christian ten hetcheh a che pi ding chu houbung min “Christian Church†ti ahi jeng e. Hiche min hin kimin vo cheh leu hen Kuki Christian te laha kikhanthang na bei jintin, missionary na itohna va kona atahsan til ho din jong boina umpon tin, chule Sorkal vaipo ho heta jong Christian te Pakai khat leh tahsan khat ahidol ahin hetchet diu ahi. Hiche hin Christian khat leh khat kikah chule Christian te leh Sorkal kikaha boina ho asuh bei ding ahi.
2. HOUBUNG DOI LE TUP
Mitam tah in Houbung min in kiloi khomna anei jun, chule akiloi khomnao doi tup jong asem un, ahin adoi tup u chu thil chom beh ahi kha ji e. Kiloikhomna-a doitup akicheh lou, ahi lou leh doi tup adih lou leh kiloikhomna chu chetoh ji louva boi jing ji ahi tai.
Jesu Chrsita tahsan jal-a kiloi khomhon, Bible sunga um ho chu doitup pi pen a neiya, itohjou ding leh doitup chom jong bol thei ahi. Eima ho dinmuna toh jou lou ding doitup akigon leh kinah na leh kitomo na soh tei ji ahi. Doitup chom ho jala Doitup pi pen suh boisah lou ding ahi. Doitup pipen lhahsam na aso ding leh doitup chom chom ho chu gon lou apha joi.
Christian te kiloikhomna a doitup pipen chu ahi leh anoiya bang hi ahi.
1 Christa to hinkhomna-a hi kitil khouna-a um dia, haldoh theina ngailut a um dia, Lhagaova kiloi khomna a um dia, dipdam le kilai natpina a um ding le,
2 Kakipana hi suchamkimun, lungthim kitha khat-in, ngailutna chu neicheh-in, thu khat kisauvin, lung khat hiuvin;
3 Moh hamhoitho le kiletsah man’a imacha bol louvin, lung nem heo chan khat’in khat chu ama sanga phajoa gel cheh hiuvin.
4 Koiman ama changseh ding mai gel louvin midang ding jong gelkhoh cheh hiuvin.
5 Jesu Christa sunga cheng lungput chu nang ho sung gil a jong cheng ding ahi (Philippians 2:1-5).
3. HOUBUNG A MOPOHNA NEI HO
Christian Church houbung khat cheh hi anoiya banga vaihomna um ahi. Lamkai vaihoma pang ding ho chu anoiya tena banga te ding, ijemtia anoiya tena banga lhing jou aum lou leh alam choma ngaito kit ding ahi.
3.1. Upalamkai a pang ho te-na (Oversee: Bishop/Elder)
2 Houbung lamkai ding chu nolnabei, numeikhatseh jia nei, kitimthei, lung limtah, kitup tah, jindot them, mihil them,
3 ju nelou, mideng lou, nun nem a doubol lou, sum ngailu lou,
4 a-insung phatea kipoh tupthei, ja umtah a achate athua nunsah thei mi hiding ahi (1 Timothy 1:2-4).
Houbung Lamkai Tena
1 | Nolnabei | 8 | Ju nelou |
2 | Numeikhat seh jia nei | 9 | Mi deng lou |
3 | Kitim thei | 10 | Nun nem a dou bol lou |
4 | Lung limtah | 11 | Sum ngailu lou |
5 | Kitup tah | 12 | a-insung phatea kipoh tup thei |
6 | Jindot them | 13 | Ja umtaha achate athua nuhsah thei |
7 | Mihil them |
3.2. Â Lhacha a pang ho te-na (Serve: Deacon/Deaconess)
8 Houbung lhacha ding jong migin ja um ma, kamtam lou, ju lop lou, alam louva sum veikan lou, 9 lung ngaito thengsel’a tahsan thua thilguh hetna nei mi hi diu ahi. 10 Amaho kipatep masau hen, nolnabei ahiule lhachaa pang diu ahi. 11 Ajiteu jong hitobanga chu migin ja um, jouva mi hehse lou, kitimthei, ijakaiya tahsan um mi hi diu ahi. 12 Lhacha ho chu numei khatseh jia nei hi cheh-u hen, achateu le a-insunga kitup’a po-them cheh hiu hen (1 Timothy3:8-12).
Lhacha ho leh ajiteu te-na
Lhacha ho te-na | Lhacha Jite ho te-na | ||
1 | Mi-gin | 1 | Mi-gin |
2 | Ja-um | 2 | Ja-um |
3 | Kamtam lou | 3 | Jouva mi hehse lou |
4 | Ju lop lou | 4 | Kitim thei |
5 | A lam louva sum vei kan lou | 5 | Ijakaiya tahsan um mi |
6 | Tahsan thua thilguh hetna nei mi | ||
7 | Numei khatseh jia nei | ||
8 | A in sung kitup’a po-them ding |
3.3. Thuhil leh seiya pang ho (Evangelist: Preacher, Minister, Pastor)
Kasopite, nang ho tampi mihil’in pan dauvin, ajeh chu mihil ho hi ichung thuu khoh cheh a akitan ding naheuve (Jacob 3:1).
3 Mi abang bangin thuhil dih lou ahil louna diuva phoh tang din Ephesus a umdenin,
4 amahon semthu thusim ho pou le akhonna bei khanggui thusim aseiho’u chun miho lung lutsah hih-in, hiche ho hin tahsan vanga ki mu Pathen gou-thilho sangin kinel baotam na jeng bou asosah-e.
5 Ahinla hiche thupeh kipeh lo na lungthim theng tah le ngailut lunggel chule tahsan kicheh tah a hung kon ngailutna khantousah ding thu ahibouve.
6 Mi kimkhat hichenga kon hin akihei mangun avah koi leuvin mohkihoulim nan akimang gamtauve.
7 Akison nau jong kicheh lou, thusei jong kichen lou, hejong hekhen louvin Danthu hil’in apan nom’ui.
11 Kihilna dih chu keima eikivopsah kipa umtah Pathen loupina Kipana Thupha dungjuija kihilna chu ahi (1 Tim 1:3-7, 11).
4. HOUBUNG SUNGA THA NEINA (Local Church Authority)
Houbung masaho ana kiloikhomdan’u hi baicha khen ahi. Akho akho leh amun amun a houbung ho chu khat leh khat ana ki khoto un, ahin kivaipohna leh thaneina lam a, koi ma chunga koi man thanei chom louva, amaho cheh in vai ana kipoh u ahi.
Thulhun Thah (NT) houbung sunga hi kivaipoh na gahtah leh jaotah a kivaipohna ana um poi je. Lamkai leh chunglam thaneina (hierarchy) dan a ki vaipohna ana mang pouve. Houbung khat cheh a houbung Upa (elders or bishops) leh Lhacha (deacons) ho ana lamkai ahiuve. Amaho hin houbung sunga avat chan a: “thuhilna, thuseina, lamkaina, natohna† iyakai pan analah u ahi. Houbung sunga avat jouse amaho hin ana vetsui jing u ahi.
Pakai Jesu seijui: Solchahho, Paul, Barnabas, Timothy, Titus hon hiche Upaho leh lhachaho hi Pathen thulam leh tansan lamdol ana hil jiu ahi. Amun amun-a, ahoubung ahoubunga “Upa leh Lhacha†ho hi Solchah hon ana lhendoh jiu ahi. A bang lamkai ho chu ahoubung mite ho lhen jong ana um e. Chule Solchah ho chun thaneina koima chunga ana mang pouvin, peh jong ana pe son pouve.
Ahin atahsan ho laha thilpeh chom chom “Chule Aman miho thil apehho chu: abang solchah hina, abang Themgao hina, abang evangelist hina, abang Pastor hina le mihil hina ahi, (Ephesia 4:11)†vang ana nei u ti kichen tah in aki hen, hi ho chu “akitun doh cheh na diuva aman chah diu†vin tilkhouvin ana um uve.
Hiche “Houbung Umdol†hi USA a ka um lai April 9, 2009 nia ka nasut ahin, Kalaymyo Taungzalat Hotel (March 7, 2010) a ka ban jop kit a, tuni August 12, 2010 ni kho a kasut chai ahi.
Doitup: Asim hon “Hobung Umdol†ahetchet a, a che pi ding doi tup ahi.
Leave a Reply